Zajedničkim radom i zalaganjima može se uticati na dalji razvoj malinarstva zaključak je sastanka proizvođača i otkupljivača malina sa sjevera Crne Gore sa ministrom Aleksandrom Stijovićem i njegovim saradnicima u Ministarsvu poljoprivrede.

Predlog razvoja malinarstva koji su predočili predstavnici hladnjača, udruženja malinara i rasadnika maline iskazuje njihovo ubjeđenje da bi se sinergijom agrobudžeta sa opštinama, međunarodnim fondovima i donatorima obezbijedila sredstva za formiranje novih zasada malina kroz subvenciju od 90 do 100 odsto od cijene nabavke sadnog materijala. Takođe, jedan od predloga bio je da zajedno razmotre ideju određivanja minimalne i zagarantovane cijene ploda maline.

– Važna karika u lancu proizvodnje ovog voća je postojeći rasadnik maline u Bijelom Polju koji je formiran 2016. godine. Njegovi kapaciteti i kvalitet su više nego dobri, a u prilog tome je činjenica da je u 2020. godini ovaj rasadnik izvezao po prvi put u istoriji iz Crne Gore svoje sadnice u zemlje EU – u Austriju, Holandiju i Velika Britanija. Kako Projekat IFAD/FAO ima budžet za podršku malinarstvu u ovoj godini planiran na oko 250.000 eura, ali i međunarodni donator kao što je TIKA i drugi, spremni su da podrže ovu ideju – rekao je Dejan Zejak, iz Bijelog Polja, jedan od učesnika sastanka.

On dodaje da u opštinama postoje takođe budžetske linije za nabavku sadnica, te sinergijom budućeg Agrobudžeta sa njima sigurno bi se obezbijedila sredstva za formiranje novih zasada malina, kao i činjenica da bi garantovana otkupna cijena ploda bila motiv da se mnogi voćari odluče da obnove postojeće i formiraju nove zasade malina.

– Jednim ovakvim projektom bismo uvećali preko 120 posto površine pod malinom, a prihod sa tih zasada bi bio oko tri miliona eura godišnje. Ističemo da sličan projekat sprovode zemlje lideri u ovom sektoru, tako da se na osnovu njihovog iskustva, a poštujući naše specifičnosti sa željom da i mi u Crnoj Gori uradimo slično – navodi Zejak.

Opština Bijelo Polje je u jesen 2016. godine besplano podijeli 200.000 sadnica malina i ti su zasadi doprinijeli razvoju sektora. Svi ovi podaci, kaže Zejak, govore da iako je se sektor prepušten samom sebi i privatnom kapitalu i inicijativi, ipak se „održao”.

– Kako se tokom 2019. i 2020. godine cijena maline stabilizuje, a uvećanjem otkupnih kapaciteta hladnjača i sopstvenog rasadnika jača ovaj sektor, stanje se polako sanira. Zato smo odlučili da se sastanemo sa ministrom, u želji da se obrati veća pažnja na ovaj sektor, jer smatramo da je ovo ključna godina za dalji put. Nadamo se da smo našim argumentima ubijedili Ministarstvo da u sklopu Agrobudžeta 2021. godine planira veću budžetsku liniju za razvoj jagodastog voća, navodi Vuksan Mrdović, čija je hladnjača od 100 tona počela sa radom 2018. godine u Mojkovcu.

Vlasnik hladnjače kapaciteta od 250 tona Bogić Nedović, iz Bjelog Polja, kaže da su usaglašene aktivnosti oko predstojeće sezone berbe šumske borovnice, a sve u cilju zaštite populacije ove izuzetno važne biljne kulture.

– Tokom 2019. i 2020. godine obraćali smo se Ministarstvu poljoprivrede sa predlogom da se odredi tačan datum početka berbe plodova borovnice kako bismo spriječili ranu berbu. Tako bismo zaštitili borovnicu, jer imamo slučajeve da se ona bere nezrela i tako se uništava jer rano ubran, nezrio plod, loš je i ne može se dobro skladištiti, a potom ni prerađivati – kaže Nedović.

Vlasnik hladnjače iz Rožaja Božo Bulatović je podsjetio da su se prije godinu dana molbom obratili resornom ministarstvu kako bi bila ukinuta taksa za nedrvne proizvode, zbog pandemije KOVID-19. Smatrali su da bi na taj način djelimično bilo olakšano poslovanje.

Malinar iz Andrijeviće Momo Đukić je podsjetio da se samo u jednoj opštini Polimlja – Andrijevici, gradi višemilionski projekat „Kuća voća”.

– Cilj je da budu otkupljeni viškovi plodova u ovom kraju, a turizmu i ruralnoj ekonomiji sjevera treba jedan ovakav impuls. Zato je potrebno razvijati posebno sektor jagodastog voća – ocijenio je Đukić.

Zbog činjenice da mnogi farmeri, iako su zainteresovani, nemaju povjerenja u dosadašnji sistem tržišta, ekonomski isplativu cijenu i otkup, pa nerado ulaze u proizvodnju malina jer ovi plodovi zahtijevaju brzu prodaju, obradu, zamrzavanje.

– Kako sada imamo i hladnjačarske kapacitete i sopstveni sadni material, tako je stvorena važna osnova koja nije stvorene 2000. godine. Smatramo da je potrebno baš na ovaj način kroz stabilnu cijenu otkupljenog ploda i veliku subvenciju za sadni material dati direktnu podršku formiranjima novih zasada. Garantovana cijena i veće od dosadašnje subvencije na sadni material maline bi bili osnova da se postojeći kapaciteti u ovom sektoru uposle, uveća prihod sa plantaža, a samim tim i razvije sjeverni i Polimski region – ocijenio je Dejan Zejak.

Time bi se postiglo sve ono što nije prije 20 godina, kada je startovao veliki i višemilionski projekat „Razvoja malinarstva”.

– Prihodi sa naših plantaža bi se konačno uvećali, uposlili bismo naše kapacitete od rasadnika, plantaže maline do hladnjače i u konačnom bi Crna Gora imala i robnog proizvođača, a sektor 1.000 do 1.500 tona svoje maline, koju bismo po prvi put mogla samostano da izvozimo i izbjegnemo posredničke firme iz regiona. Na taj način bismo postigli i bolju cijenu pri prodaji ploda maline. Ovakvim sistemom se stavraju benefiti za sve – zaključuje Zejak.

M.N.

---

Važan segment ekonomije
Predstavnici hladnjača, udruženja malinara i rasadnika maline su iskazali zadovoljstvo što su imali priliku da ministru i njegovim saradnicima: državnom skeretaru Nebojši Veličkoviću i savjetnici za voćarsvo Amri Šabanić, direktno predoče svoje ideje i strategiju razvoja ovog sektora. Vlasnik hladnjače MIVEX iz Pljevalja Marko Vujanović je istakao da bi bilo važno dati snažniju podršku posebno sjevernom regionu, jer je poljoprivreda u ovom dijelu Crne Gore važan segment ekonomije.


Formirati nove plantaže malin
Agromom i plantažni uzgajivač malina Milisav Guberinić, iz Bijelog Polja rekao je da u 2021. godini postoje hladnjačarski kapaciteti u regiji Bijelog Polja, zatim u Rožajama, Pljevljima, Mojkovcu, kao i rasadnik maline u Bijelom Polju.

– Smatram da je sada u ovoj i naredne četiri godine potrebno efikasno formirati nove plantaže malina – kaže Guberinić.


Višemilionski projekat
Zejak je podsjetio da je Ministarsvo poljoprivrede od 2000. do 2003. godine pokrenulo višemilionski projekat „Razvoja malinarstva” na sjeveru koji je povjeren Meduza kop d.o.o. iz Bijelog Polja, sa ciljem da formira 200 hektara na sjeveru, a koji je na žalost neslavno završen.

– Uvezen je loš sadni material maline, nije obezbijeđeno formiranje planirane haldnjače i rasadnika maline, bila je niska otkupna cijena ploda svega 0,6 eura po kilogramu... Sve to govori da je ovaj sektor ovom i ovakvom neodgovornom agro-politikom ostao prepušten samom sebi.


Kolebljiva cijena ploda maline
– Analizom sektora poslednjih pet godina (2015-2020) uočava se kolebljiva cijena ploda maline, od dva eura do 1,3 eura po kilogramu. U ovom period su postojali nedovoljni apsorpcioni kapacitet (hladnjače), nedostatak sadnog materijala (domaći rasadnik), problem sa manjkom sezonske radne snage (berači)... Poznato je da sada u Crnoj Gori ima oko 150 hektara maline, od čega u Bijelom Polju skoro 80 odsto. U Bijelom Polju već nekoliko godina postoji verifikovani rasadnik maline od jednog hektara koji proizvodi sertifikovane sadnice jedne od vodećih svjetskih sorti. Postoje četiri hladnjače kapaciteta 800 tona ploda, od čega su dvije (Ekopromet d.o.o. Agropomet PP d.o.o.) podržane sredstvima EU IPARD programa. Opština Bijelo Polje je u procesu usvaja Strategije razvoja malinarstva, postoji Klaster maline koji je podržan IFAD/FAO projektom, sjedište Regionalnog savjeta za jagodasto voće (CG, SRB, BiH) je u Bijelom Polju, a opština Bijelo Polje je u 2020. godini izdvojila oko 30.000 eura podrške za otkup plodova – kaže Zejak.